Achterstand in de motorische ontwikkeling van baby’s kan later ernstige gevolgen hebben. Onderzoeksproject GODIVA ontwikkelde een app om baby’s te volgen met je mobiel.
Al het beeldmateriaal, opgeslagen in de GodivAPP, bevat waardevolle informatie over de motoriek van baby’s. Maar hoe werkt motoriek eigenlijk? Voor een baby naar zijn rammelaar grijpt, is er in zijn hersenen al van alles aan voorafgegaan. Van prikkel tot pakken is een proces dat razendsnel plaatsvindt. Hier zie je welke route een prikkel aflegt voor een baby zijn rammelaar te pakken heeft.
Stel je voor je: je vader zwaait met je lievelingsrammelaar. Paars, rood, geel – je ziet felle kleurtjes die snel heen en weer bewegen. Deze worden in je visuele cortex geregistreerd als visuele prikkel. Deze prikkel wordt doorgegeven aan de motorische schors.
Hier begint de aansturing naar de verschillende spiergroepen in je lichaam. De visuele prikkel zet de communicatie met de verschillende spiergroepen in gang, in dit geval die van je armen en handen: grijp die rammelaar!
Tijdens het pakken van de rammelaar communiceren de kleine hersenen constant met motorische schors door signalen heen en weer te sturen. De beweging wordt op die manier geëvalueerd en bijgestuurd. Dit gaat zo snel dat je het zelf niet doorhebt.
De prikkel reist via de hersenstam verder het ruggenmerg in, waar hij via de zenuwbanen naar de desbetreffende spieren loopt. Je armen gaan omhoog en je hand maakt een grijpende beweging: hebbes!
De route die de prikkel aflegt, noemen we ook wel een hersenverbinding. Hoe vaker zo’n route genomen wordt, hoe sterker de verbinding. Dat betekent in de praktijk: hoe meer een baby beweegt, hoe sneller de routes ‘ingesleten’ raken. De motorische vaardigheden van de baby nemen op die manier toe. Het netwerk van verbindingen ontwikkelt zich in interactie met de omgeving. In de gevoelige baby-fase zijn daarom veel en goede prikkels belangrijk voor het ontwikkelen van een goed werkend netwerk voor de rest van je leven. Een baby die weinig beweegt omdat de motorische vaardigheden al ondermaats zijn, raakt dus nog verder achter qua ontwikkeling.
Het motorische gebied van de hersenen is een jong zenuwstelsel dat communiceert met veel andere hersengebieden, zoals de gebieden waarin de cognitieve en communicatieve vaardigheden besloten liggen. Als er iets misgaat in het motorische gedeelte, heeft dat vaak ook invloed op deze en andere hersengebieden. Door de motorische ontwikkeling van een baby goed in de gaten te houden, kun je al vroeg motorische én algemene ontwikkelingsproblemen opsporen en deze ontwikkeling waar mogelijk bijsturen of stimuleren. Hoe vroeger je daarmee bent, hoe groter de kans op herstel.
Baby’s krijgen regelmatige check-ups bij het consultatiebureau. Als er vragen rijzen bij de motorische ontwikkeling, dan komt de kinderfysiotherapeut in beeld. Die kan dan een aantal standaardtesten bij de baby afnemen. Daarmee wordt bijgehouden of de baby de bewegingen maakt die hij op zijn leeftijd moet kunnen maken. Maar een bezoek aan de kinderfysiotherapeut kan voor ouders en kind een behoorlijk omslachtige onderneming zijn. Zeker als er meerdere vervolgbezoeken uit voortvloeien betekent zo’n traject een flinke investering in tijd en geld.
Wakker gemaakt worden uit je slaapje, de auto in, drukke wachtkamers en vreemde handen aan je lijf. Een ritje naar de kinderfysiotherapeut kan voor baby’s een stressvolle onderneming zijn.
Onderzoeksgroep GODIVA van Hogeschool Utrecht durfde het aan de gevestigde testmethode uit te dagen. Kun je baby’s niet veel beter een veel langere tijd volgen, in plaats van conclusies te trekken uit een momentopname? En zouden baby’s niet veel natuurlijker (beweeg)gedrag vertonen als ze in hun eigen, vertrouwde omgeving zijn? Dat waren vragen die kinderfysiotherapeut Jacqueline Nuysink, sinds 2005 verbonden aan de HU, zich stelde.
Data verzamelen middels video is in de wetenschap een behoorlijk rebels voorstel. Want een meetmethode moet dus wél valide en betrouwbaar zijn.
Jacqueline Nuysink
Onderzoeker Hogeschool Utrecht
GODIVA staat voor Gross mOtor Development of Infants (using home-Video registration with the Alberta Infant Motor Scale). Een hele mond vol. Jacqueline: “De Alberta Infant Motor Scale (AIMS) is een testinstrument om op een valide en betrouwbare manier de motorische ontwikkeling van een kind te beoordelen. Voor een deelonderzoek naar de motoriek van vroeggeboren baby’s hadden we enorm veel data nodig van heel veel baby’s. Onbegonnen werk. Dus rees de vraag: kunnen we die data niet veel makkelijker middels thuisvideo’s verzamelen?”
“Dat de samenwerking tussen onderzoek en onderwijs goed gelukt is, dat is wel heel duidelijk.”
In samenwerking met verschillende vakgebieden binnen Hogeschool Utrecht ontwikkelden Jacqueline en haar onderzoeksgroep een app die deze videoregistratie thuis mogelijk maakt: GodivAPP.
Hogeschool Utrecht heeft die kennis allemaal in huis. Hier hebben fysiotherapeuten samengewerkt met docenten, onderzoekers en studenten van allerlei andere opleidingen.
Jacqueline Nuysink
Onderzoeker Hogeschool Utrecht
“De onderzoekers konden hun werk alleen goed doen als de applicatie het goed deed. Het was aan de studenten om die te bouwen.”
De app geeft ouders de precieze instructies voor het filmen en slaat het beeldmateriaal op een veilige manier op. Er kwamen juridische vraagstukken bij kijken, ethische, technische, medische en natuurlijk die op het gebied van kinderfysiotherapie.
“Fysiotherapeuten kunnen met GodivAPP hun werk verbreden. Op je eigen moment kun je de filmpjes kijken en de test afnemen.”
Wanneer je als ouder de motoriek van je baby zelf kunt monitoren, kan het aantal bezoeken aan de fysiotherapeut afnemen. Dat levert een aantal belangrijke voordelen op.
Thuis filmen, over een langere periode, in plaats van voor elk onderzoek kort naar de therapeut, levert tijdsbesparing op voor ouders en de therapeut.
De baby is meer ontspannen en beweegt natuurlijker dan in een onbekende situatie. Gevolg? Veel representatiever beweeggedrag dan op de behandeltafel.
Er zijn meer toetsmomenten dan slechts één momentopname. Samen met natuurlijker beweeggedrag kan een meer valide diagnose worden gesteld.
Bij een meer valide diagnose neemt de kans of onnodig en onjuist behandelen af. Ouders worden hierdoor ook niet onterecht ongerust gemaakt.
Terwijl het GODIVA-project gestaag uit z’n kinderschoenen groeit, blikken de onderzoekers, docenten en fysiotherapeuten vooruit op de toekomst. Want waartoe leiden deze technologische ontwikkelingen in de zorg? Is het nog nodig om een op een met een therapeut af te spreken? Of chatten we in de toekomst misschien wel met een medische bot…
Zowel GODIVA- als GoAPP-project zijn gefinancierd met een SIA-RAAK subsidie.
HU-lectoraten: Leefstijl en Gezondheid; Innovatie van Beweegzorg; Architectuur van Digitale Informatiesystemen; Co-Design; Procesinnovatie en Informatiesystemen.
HU-instituten/opleidingen: Instituut voor Bewegingsstudies; ICT; Communicatie en Multimedia Design; Bedrijfskunde.
Universiteit Utrecht, fac. Sociale wetenschappen; Universitair Medisch Centrum Utrecht/Wilhemina kinderziekenhuis
Kinderfysiotherapeuten werkzaam in de eerstelijn of in (academisch) ziekenhuis.
NVFK (beroepsvereniging kinderfysiotherapeuten)
Bedrijven en partijen betrokken bij E-Health
