“Minder én beter doordacht veranderen in het onderwijs”

“Scholen en onderwijsprofessionals hebben te maken met heel veel verandervragen vanuit een maatschappij en beroepspraktijk die sterk in beweging zijn”, vertelt dr. Kristin Vanlommel. “Op dit moment wordt van scholen bijvoorbeeld verwacht dat ze maatregelen nemen om coronavertragingen in te halen. Ze moeten passend onderwijs bieden aan alle leerlingen, terwijl de culturele en sociaaleconomische diversiteit steeds groter wordt. Of kijk naar de toenemende invloed van internet en sociale media.”

Vanlommel: “In veel scholen zorgen al die verandervragen voor ongerustheid en toenemende druk. Ze vragen zich af hoe ze dit moeten aanpakken. Hoe ze onderbouwde keuzes kunnen maken en de opbrengsten kunnen aantonen, ter verantwoording van de bestede middelen. Hoe ze een veranderproces zo kunnen organiseren dat het blijvend tot verbetering leidt. Je ziet dat scholen dit in de praktijk vaak moeilijk vinden.”

“Leraren weten niet altijd goed hoe ze leerlingen kunnen betrekken bij de organisatie van het onderwijsproces. Daardoor sluit het onderwijs vaak onvoldoende aan bij de behoeften van leerlingen, en worden ze onvoldoende voorbereid op de arbeidsmarkt en het vervolgonderwijs of de samenleving. Dat betekent dat de kerntaken van het Nederlandse onderwijs in het gedrang komen."

“Docenten en leidinggevenden voelen zich overvraagd. De beroepsmotivatie daalt, de werkdruk neemt toe. Dat zijn zorgwekkende signalen, zeker gezien het groeiende lerarentekort. Hoe kunnen we onderwijs anders organiseren zonder de werkdruk voor onderwijsprofessionals te verhogen, en zonder dat dit ten koste gaat van hun werkplezier? Toenemende druk vraagt om ondersteuning en professionalisering. Met het lectoraat Organiseren van Verandering in Onderwijs bouwen we aan het versterken van het innovatief vermogen van teams van professionals en onderwijsorganisaties. Dat doen we onder meer in lerende netwerken, zoals kennislabs.”

“Al heel lang zijn er in Nederland ontzettend veel initiatieven om het onderwijs te verbeteren of innoveren”, vervolgt Kristin Vanlommel. “Toch zijn onderwijsinnovaties weinig succesvol, doordat we onvoldoende leren van het slagen en mislukken van veranderingen. Een innovatieproject mag mislukken, maar dan wil je wel weten dat het is mislukt en waarom. We leren te weinig als collectief en daardoor blijven professionals tegen dezelfde dingen aanlopen. Veranderingen worden onvoldoende gemonitord, geëvalueerd en gedocumenteerd. Veel schoolleiders vinden datagebruik en systematisch verbeteren moeilijk, ze besluiten liever op basis van hun intuïtie.”

“Ik denk dat we toe moeten naar minder veranderen, maar wel beter doordacht en onderbouwd. Het is belangrijk dat veranderkeuzes gestoeld zijn op evidentie, ingebed in een helder beleid. Daar heb je praktisch bruikbare veranderkennis, opleiding en professionalisering voor nodig. Met het lectoraat Organiseren van Verandering in Onderwijs willen we opbrengsten van veranderinitiatieven aantoonbaar maken. We brengen in kaart wat in een context wel of niet werkt, en we verklaren waarom.”

Kristin Vanlommel werkt bij het lectoraat Organiseren van Verandering in Onderwijs van Hogeschool Utrecht. De titel van haar openbare les is Organiseren van complexe verandering in onderwijs.

Tekst: Mariek Hilhorst

Fotografie: Femke van den Heuvel